Кравцевич А - Тэўтонскi Ордэн - Ад Ерусалiма Да Грунвальда (На Белорусском Языке)Алесь Краўцэвiч Тэўтонскi ордэн Ад Ерусалiма да Грунвальда Уступ Тэўтонскi ордэн моцна паўплываў на гiстарычны лёс Беларусi. Самыя цесныя адносiны з iм у Вялiкага Княства Лiтоўскага пачалiся з 80-х гадоў XIV ст. i працягвалiся больш за стагоддзе, да пачатку XV ст. Гэтыя адносiны нельга назваць добрасуседскiмi. Хутчэй мела месца зацятая барацьба, у якой абодва бакi адстойвалi свае жыццёвыя iнтарэсы. Мы нiколькi не сумняваемся, што справядлiвасць у гэтай амаль безупыннай вайне была на баку нашых продкаў. Прышэльцамi i захопнiкамi з'яўлялiся ўсё ж рыцары ордэна - амаль выключна ўсе немцы, адкуль i назва ордэна - Тэўтонскi. Цяжка нават уявiць сабе, колькi жыццяў, намаганняў, матэрыяльных высiлкаў каштавала гэтая жорсткая барацьба. У ёй гартавалася беларуская дзяржаўнасць. Пад пагрозай знешняй небяспекi вакол беларускага ядра ўсё цясней гуртавалiся землi былой Кiеўскай Русi ды Жамойцi. У прускiх суседзяў было чаму павучыцца i нашыя продкi скарысталi такую магчымасць. Новыя будаўнiчыя традыцыi i прыёмы (готыка), матэрыялы (вялiкапамерная цэгла, дахоўка) i шмат што яшчэ прыйшло да нас праз ордэнскую дзяржаву. У барацьбе з лепшай эўрапейскай армiяй фармавалася i набiрала моцы беларускае прафесiйнае войска, якое затым доўга паспяхова стрымлiвала нацiск з усходу. Цiкавы сам феномен Тэўтонскага ордэна. Гэта ўнiкальная ў гiсторыi з'ява, калi духоўна-рыцарскае аб'яднанне стварыла магутную дзяржаву, якая займала важнейшае месца ў тагачаснай Усходняй i Цэнтральнай Эўропе. Наша праца - аб гiсторыi Тэўтонскага ордэна ад самых яго пачаткаў да Грунвальдскай бiтвы, з якой пачаўся паступовы заняпад ордэнскай дзяржавы. СТВАРЭННЕ I ЎСТРОЙ ОРДЭНА БРАТОЎ-РЫЦАРАЎ ТЭЎТОНСКАГА ДОМУ ДЗЕВЫ МАРЫI Ў ЕРУСАЛIМЕ Найвялiкшы ўздым магутнасцi Тэўтонскага ордэна адбыўся ў XIV - пачатку XV ст. на землях старажытнай Прусii. Аднак пачаткi гэтага цiкавейшага сярэднявечнага духоўна-рыцарскага аб'яднання i ў часе i ў прасторы ляжаць далёка ад часоў i мясцiн яго росквiту. Ордэн абудзiўся да жыцця на зямлi Палестыны ў XII ст. пад час разгару крыжовых войнаў, калi амаль безупынныя баi крыжакоў з мусульманамi iшлi з пераменным поспехам. Пачатковая яго гiсторыя даволi цьмяная i шмат у чым легендарная. Вiдавочна, правобразам ордэна можна лiчыць аб'яднанне вакол шпiталю ў Ерусалiме, узнiкшае каля 1129 г. Адзiн немец, якi разам з жонкай асеў у Ерусалiме пасля заваявання горада крыжакамi, пачаў прымаць у свой дом убогiх i хворых суайчыннiкаў. Хворых было шмат, бо мясцовы клiмат стаўся нязвыклым i цяжкiм для выхадцаў з Германii. Пазней гэты добры чалавек (iмя яго невядомае) сваiм коштам збудаваў шпiталь i пры iм каплiцу ў iмя Дзевы Марыi. Жонка дабрачыннiка заснавала асобны жаночы шпiталь. У гэтых людзей з'явiлiся паслядоўнiкi. Многiя немцы ахвяравалi сродкi на карысць шпiталю i працавалi ў iм. Былi сярод iх рыцары i шляхта. Яны прымалi ўдзел у доглядзе за хворымi i адначасова ваявалi. Так пры шпiталi ўтварылася рыцарскае аб'яднанне. Яно ўзяло сабе за ўзор статуты ўжо iснуючых ордэнаў iанiтаў i тамплiераў*. * Ордэн iанiтаў узнiк у Ерусалiме пры шпiталi i каплiцы Яна Хрысцiцеля ў ХI ст. Пазней вядомы як Мальтыйскi ордэн. Ордэн тамплiераў з'явiўся ў 1128 г. у Палестыне. Меў мэтай абарону пiлiгрымаў з Эўропы ад нападаў мусульманаў i разбойнiкаў. Пад час ваеннай выправы сябры шпiтальнай суполкi дзялiлiся на дзве часткi: старыя, калекi заставалiся на паслугах шпiталю, а баяздольныя iшлi ў паход. Такая падвойная служба дала iм назву шпiтальных |